Powszechnie wiadomo, że plon uprawianych roślin jest wypadkową wielu czynników. Sezon 2015 potwierdził, że najważniejszym elementem w okresie wegetacji jest woda, drugim natomiast – zasobność w składniki pokarmowe i ich dostępność. O ile przebiegu pogody nie można regulować, tak świadome i zbilansowane nawożenie gwarantuje uzyskanie stabilnych i wysokich plonów z zachowaniem pożądanych parametrów jakościowych.
Zgodnie z prawem Liebiga składnik znajdujący się w najmniejszej ilości istotnie ogranicza potencjał plonotwórczy rośliny uprawnej. W praktyce najczęściej nie dotyczy to podstawowych makroskładników, takich jak azot, fosfor czy potas. Bardzo często problem niskiej zasobności dotyczy magnezu i siarki. Szacuje się, że około 70% powierzchni uprawnej w Polsce charakteryzuje się niską lub bardzo niską zawartością MgO. W ciągu ostatnich kilkunastu lat drastycznie zmalała dostępność siarki atmosferycznej – głównego źródła dla roślin – w skutek ograniczenia emisji spalin przemysłowych. Dlatego niezbędne jest dostarczenie Mg i S w celu uzyskiwania wysokich plonów.
Rola magnezu
Zasadniczą funkcją magnezu i siarki jest kontrola gospodarki azotowej. Oba składniki zwiększają wykorzystanie pobranego azotu, co w konsekwencji może prowadzić do mniejszego pobierania azotu przypadającego na jednostkę plonu. W praktyce oznacza to możliwość zmniejszenia dawki azotu – przy zachowaniu plonu na oczekiwanym poziomie.
Poza złożonymi funkcjami oba składniki pełnią specyficzną rolę w metabolizmie rośliny. Magnez odpowiada za dynamikę wzrostu korzeni, jak i pędów nadziemnych. Jego prawidłowy poziom w roślinie wspiera funkcjonowanie i efektywność pobierania składników pokarmowych i wody przez system korzeniowy. W rezultacie zwiększa się tolerancja na okresowe niedobory w czasie suszy oraz czynniki biotyczne, takie jak szkodniki i choroby.
Magnez jako główny składnik chlorofilu odpowiada za szybkość i wydajność fotosyntezy, dlatego jego prawidłowy poziom w roślinie pozwala na efektywny metabolizm, co wiąże się budowaniem plonu i jego jakości. To właśnie ten składnik ma istotny wpływ na parametry jakościowe upraw. W zbożach wpływa na poziom białka i aminokwasów, w rzepaku podnosi zaolejenie, w uprawie ziemniaka odpowiada za zawartość suchej masy, witaminy C i skrobi.
Niedobór tego składnika niezależnie od gatunku widoczny jest przede wszystkim na starszych liściach położonych w najniższych piętrach. Objawy niskiego lub zupełnego braku Mg w roślinie widoczne są w postaci chloroz międzynaczyniowych (zob. fot. 1).
W zbożach widoczna jest tzw. „ paciorkowatość”, w której blaszka liściowa traci zabarwienie wzdłuż nerwów liści. Z kolei na liściach rzepaku (szczególnie starszych) widoczne są żółto-czerwone chlorozy między nerwami, które pozostają jasnozielone.
W praktyce na pola o niskiej i bardzo niskiej zasobności odpowiednim terminem stosowania nawozów zawierających magnez jest okres wczesnowiosenny. Jako składnik słabo wypłukiwany jego aplikacja przed sezonem wegetacyjnym podnosi zasobność gleby, a w konsekwencji dostępność dla roślin. Źródłem magnezu i siarki w czasie wegetacji może być również siedmiowodny siarczan magnezu, który zawiera 25% MgO oraz 50% SO3. Kilkukrotna aplikacja nalistna jest szybkim sposobem na pokrycie chwilowego zapotrzebowania w składniki.
Rola siarki
Rola siarki w prawidłowym wzroście i rozwoju roślin jest ogromna. Oprócz funkcji plonotwórczej składnik ten reguluje cechy jakościowe plonu. Siarka bezpośrednio wpływa na jego wzrost poprzez zwiększenie pobrania azotu z gleby – intensyfikując produkcję biomasy. Lepsze wykorzystanie azotu przekłada się na wzmożoną produkcję białek, tłuszczów, cukrów i witamin.
Niedobór siarki w glebie w pierwszej kolejności wpływa na ograniczenie pobrania i efektywne wykorzystanie azotu. W konsekwencji prowadzi do słabszego wzrostu roślin, uwypuklonych liści oraz jasnozielonych chloroz. W praktyce jednak trudno odróżnić je od niedoboru azotu – zasadnicza różnica widoczna jest w barwie liści. Niedobór siarki widoczny jest w postaci jasnych chloroz na górnej części liści (młode części), przy żywo zielonych liściach u podstawy (zob. fot. 2). Natomiast chlorozy azotowe widoczne są na wszystkich liściach, niezależnie od wieku.
Według GUS emisja siarki do atmosfery w ciągu ostatnich dwóch dekad zmniejszyła się trzykrotnie, a ilość siarki trafiającej do gleby sięga zaledwie 5-7 kg SO3 w ciągu roku (por. wykres 1). Takie ilości nie są w stanie pokryć potrzeb pokarmowych większości roślin, które wahają się od 60-130 kg SO3 w zależności od gatunku. Największe zapotrzebowanie wykazują rośliny oleiste, gdzie średnie pobranie sięga 150 kg SO3. Zboża plonujące na poziomie 8 t potrzebują około 50 kg SO3, natomiast rośliny okopowe – 40-50 kg.
Nawozy siarkowe powinny być stosowane z wyprzedzeniem w stosunku do nawozów azotowych. Dotyczy to szczególnie okresu wiosennego, kiedy aplikowane są pierwsze dawki azotu. W praktyce w pierwszej kolejności wysiewa się granulowany siarczan magnezu lub stosuje nawozy azotowe wzbogacone o siarkę. W czasie wegetacji odpowiednim źródłem siarki jest również aplikacja nalistna 5-procentowego roztworu siarczanu magnezu.
